GIST

GIST

Nazwa:

• (pol.) Mięsak podścieliska przewodu pokarmowego
• (ang.) GastroIntestinal Stromal Tumor = GIST
• (pol.) Guz komórek rozrusznikowych przewodu pokarmowego
• (ang.) GastroIntestinal PAcemaker Cell Tumor = GIPACT

Definicja:
nowotwór wywodzący się z prekursorowych komórek pnia ( GIST poza ścianą przewodu pokarmowego). Komórki te mogą różnicować się w kierunku komórek rozrusznikowych nerwowych zwojów śródściennych ( tzw. komórki Cajala regulujące perystaltykę). Z nich powstają GIST-y ściany przewodu pokarmowego

Lokalizacja:

• Żołądek 70%
• Jelito cieńkie 20 %
• Jelito grube 5 %
• Przełyk 5 %
• Bez związku z ścianą przewodu pokarmowego: sieć, krezka i przestrzeń zaotrzewnowa - pojedyncze przypadki

Występowanie:

GIST-y stanowią około 1% guzów przewodu pokarmowego.

Szacuje się, ze w Polsce jest około 700-1200 nowych przypadków rocznie, z czego 140-400 to przypadki złośliwe

Obraz kliniczny:

• makroskopowo lity guz przewodu pokarmowego, czasem mnogie guzy ( przerzuty) lub rozsiew śródotrzewnowy, przerzuty do wątroby
• u kobiet może klinicznie imitować guz narządu rodnego ( guz jelita cieńkiego położony w podbrzuszu)
• przebieg różny: bezobjawowy, niespecyficzne dolegliwości, przewlekłe krwawienia z przewodu pokarmowego ( niedokrwistość), podniedrożność, guz jamy brzusznej, ostry brzuch ( perforacja)
• Wiek chorych od 19 do 79 lat, ale większość ( 75%) ma więcej niż 50 lat
• przerzuty głównie do wątroby, rzadko do płuc i kości, mogą się ujawnić nawet po 15 latach,
• nawroty.

Rozpoznanie:

• histologiczne: przypominają mięśniaki gładkokomórkowe( mięsaki wrzecionowatokomórkowe = 80%, epitelioidalne= 20%). Dlatego we wszystkich przypadkach nienabłonkowych nowotworów przewodu pokarmowego należy podejrzewać GIST. Wskazane jest konsultowanie preparatów w ośrodku referencyjnym dla diagnostyki histologicznej i histochemicznej:
  Profesor Jerzy Stachura
  Katedra Patomorfologii CM UJ
  ul Grzegórzecka 16
  31-531 Kraków
  tel. (012) 421-15-64
  e-mail: mpstachu@cyf-kr.edu.pl Do badań należy przesyłać bloczki parafinowe i szkiełka mikroskopowe (guz i tkanke spoza guza ) oraz krew pacjenta. Szczegóły techniczne przesłania materiału należy uzgodnić z ośrodkiem.
• immunohistochemiczne:
  • CD117(+)
    immunohistochemiczne (IHC) stwierdzenie w preparatach histologicznych nadekspresji antygenu powierzchniowego CD 117, czyli białka Kit
    Niektóre prawidłowe komórki wykazują na swojej powierzchni ekspresję białka Kit (CD117), ale nie wykazują aktywności tego enzymu przez cały czas. W komórkach nowotworu GIST, stwierdzono nadmierną, nieprzerwaną aktywność tego enzymu.
    Kit jest receptorem czynnika wzrostu. Znajduje się w błonie komórkowej. Jego część wewnątrzkomórkowa to enzym kinaza tyrozynowa (ang. Receptor Tyrosine Kinase = RTK).
  • wimentyno (+)
  • SMA(-) Desmina (-) ( markery guzów mięśni przewodu pokarmowego)
  • S100 (-)
• ocena stopnia złośliwości jest wykonywana na podstawie:
  • wielkości guza ( im większy tym bardziej złośliwy)
  • aktywność ( liczby) mitotycznej ( ~ liczba mitoz w dużym polu widzenia mikroskopu = HPF),
  • aneuploidia,
  • wysoka frakcja proliferacyjna (w cytometrii przepływowej albo ekspresją Ag Ki67)

Badanie genetyczne:
Wykonuje się badania:

• molekularne w kierunku kostytucyjnej mutacji członków rodziny chorego ( DNA komórek krwi )
• cytogenetyczne guzów: badanie komórek guzów nowotworowych ( w celu poszukiwania swoistej dla danego nowotworu aberracji chromosomalnej)
• molekularne guzów w celu określenia typu mutacji.

GIST jest spowodowany mutacjami genu:

• (proto-onkogenu) c-kit kodującego białko c-kit (Kit), ( 60 % guzów)
• receptora płytkowego czynnika wzrostu (PDGFRA), ( 10 % guzów).

Obydwa typy mutacji dają podobne konsekwencje biologiczne.

Większość guzów występuje sporadycznie i jest spowodowana mutacjami somatycznymi ( nie-germinalnymi), czyli nie jest dziedziczona. Istnieją przypadki rodzinnego (dziedzicznego) GIST spowodowanego germinalną mutacją genu c-kit. Występują wtedy charakterystyczne cechy fenotypowe: hiperpigmentacja skóry rąk, wokół ust, szyji oraz krocza.
Mnogie guzy typu GIST w obrębie żołądka występują jako część uwarunkowanej genetycznie triady Carney'a ( mnogie GIST żołądka, chondroma płuc, paraganglioma).
Ośrodek konsultacyjny dla badań cytogenetycznych i molekularnych: Prof. Jerzy Limon
Katedra Biologii i Genetyki AMG
ul. Debinki 1
80-211 Gdańsk
tel. (058) 349-15-31
faks. (058) 349-15-35
email: katgen@amg.gda.pl Szczegóły techniczne przesłania materiału należy uzgodnić z ośrodkiem.

Leczenia:

• najskuteczniejszą metodą leczenia jest radykalne leczenie operacyjne polegające na wycięciu guza w zdrowych granicach ( makroskopowo i mikroskopowych = resekcja R0). Należy unikać uszkodzenia lub pęknięcia guza, gdyż powoduje to rozsiew śródotrzewnowy. Nie ma potrzeby usuwania węzłów chłonnych, gdyż GIST nie daje przerzutów do węzłów.
• U pacjentów nieoperacyjnych lub z przerzutami stosuje się doustne leczenie imatinibem ( Glivec firmy Novartis)

Piśmiennictwo:

• Ruka W, Rytkowski P, Szawłowski A i inni: Współczesne postępowanie u chorych na mięsaki podścieliskowe przewodu pokarmowego ( GIST... ). Nowotwory 2003 (v. 53),nr 5, 537-542.
• W Ruka, P Rutkowski, Z Nowecki: Postępowanie w nowotworach podścieliska przewodu pokarmowego (GIST) - aktualny stan wiedzy.
• Rejestr kliniczny GIST w COI w Warszawie
• Monografia kliniczna GIST
• Stowarzyszenie osób chorych na GIST
• Glivec firmy Novartis
• Glivec - International Site

Informacja dla pacjentów:
Ta strona została stworzona wyłącznie dla celów edukacyjnych, a nie dla udzielania porad medycznych, diagnozowania czy leczenia chorób. Nie zastępuje profesjonalnej opieki medycznej. Jeśli Pan/Pani ma lub przypuszcza, że ma problem ze zdrowiem należy skontaktowć się ze swoim lekarzem.